راهکارهای عملی برای یک اقامتگاه بومگردی سبز

مقدمه :

در اقامتگاه بومگردی خانه برزک، توجه به اصول حفاظت محیط زیست همیشه مورد توجه است، هر چند به مرور زمان میفهمیم که میتوانستیم کارهای ساده دیگری نیز انجام دهیم. در تغییرات فیزیکی ایجاد شده در خانه سعی شده تا از مواد بومی و تا جای ممکن بر اساس معماری بومی و پایدار استفاده شود. همچنین در چیدمان و تهیه وسایل اقامتگاه تا جای ممکن وسایل و لوازم قدیمی را تعمیر و بازیافت نموده و مورد استفاده قرار میدهیم. خیلی چیزها را دور نمیریزیم و دوباره از آنها استفاده میکنیم. همواره به روشهای بازیافت آب و صرفه جویی در مصرف مواد و انرژی فکر میکنیم. 

در حال حاضر به عنوان یک گام اساسی، در «خانه برزک» زباله ارگانیک خود را به صورت کامل از چرخه دورریز خارج کرده‌ایم و در صدد هستیم تا در سایر موارد نیز گامهای موثری برداریم.

در اینجا گامهای بسیار ساده‌ای که برای سبز کردن اقامتگاهمان برداشته‌ایم را توضیح داده‌ایم. امیدواریم برای تمام کسانی که برای یک زندگی سبزتر دغدغه دارند، مفید باشد و روزی همه ما به این باور برسیم که تمامی کسب وکارها و آدمها باید به عنوان یک وظیفه به حفاظت از محیط زیست فکر کنند.

دوست داریم در عین اینکه، برزک را به عنوان یک مقصد جذاب برای گردشگران معرفی میکنیم، معیارهای گردشگری پایدار در آن رعایت شود.

بیانیه ماموریت

برایمان بسیار مهم است که بتوانیم راهکارهایی بیابیم که تا حد ممکن کمترین میزان تاثیر را بر زیست‌بوم‌ پیرامونمان بگذارد. هرچند نمی‌توانیم به مقابله با بحران تغییرات اقلیمی که به صورت جدی تمام کره زمین با آن دست به گریبان است برویم، اما می‌توانیم اثرات منفی آن را در حد توان‌مان کاهش دهیم. با احیای یک خانه قدیمی، سعی کردیم کمترین میزان تاثیر را بر محیط زیست و منظر بافت تاریخی برزک بگذاریم.

به صورت دایمی به ارزیابی میزان تاثیرگذاریمان بر محیط زیست می‌پردازیم تا اطمینان حاصل کنیم که دارایی‌هایی که ما و میهمانان از آنها لذت می‌بریم، همانگونه که اکنون در دسترس ما هستند، برای نسل‌های آینده باقی بماند.

چشم انداز 

می‌خواهیم ضمن مهمان‌نوازی، در آموزش حفظ محیط زیست برای اقامتگاه‌های بومگردی و مهمانانمان پیشرو بوده و به عنوان یک اقامتگاه بومگردی سبز شناخته شویم.

ماموریت

می‌خواهیم، به عنوان یک اقامتگاه پیشرو در مهمان نوازی سبز تأثیر خود را بر محیط زیست به حداقل برسانیم و برای جامعه محلی ارزش افزوده‌ ایجاد کنیم.

بیانیه زیست محیطی 

بهبود زندگی جامعه محلی و وضعیت محیط زیست، از طریق تحقیق، آموزش و تعامل به شیوه‌ای پایدار و به اشتراک گذاشتن آنچه آموخته‌ایم با سایر اقامتگاه‌های بومگردی.

Barzok House - A Green Ecolodge

کاهش مصرف

Reduce

کاهش مصرف و در نتیجه مدیریت ضایعات، ابتدایی‌ترین راهکار برای کاهش تولید زباله است. پیشگیری از تولید ضایعات یا کاهش استفاده از مواد اولیه به معنای مصرف کمتر و در نتیجه دور ریز کمتر است.

باز استفاده

Reuse

استفاده مجدد از وسایل یا تعمیر آنها، ضایعات را کاهش می‌دهد و همواره از بازیافت آنها بهتر است، چون نیازی به صرف انرژی و مواد اولیه برای تولید دوباره یک وسیله نیست.

بازیافت

Recycle

با تفکیک مواد قابل بازیافت از سایر زباله‌ها و تحویل مناسب آنها به مراکز بازیافت، از حجم زباله‌های رها شده در طبیعت کاسته شده و امکان تولید محصولات جدید از این مواد فراهم می‌شود.

کمپوست

Compost

شیرابه پسماند تر که به دلیل دپوی زباله در محل‌های دفع ایجاد می‌شود بسیار سمی و خطرناک است. یکی از راه‌های مناسب برای دفع پسماندهای تر، تهیه کمپوست است.

بازنگری

Rethinking

ایجاد یک سیستم مؤثر در مدیریت پسماند، نیازمند نگاهی کاملاً متفاوت به زباله است. در این راستا چالش برانگیزترین کار، تغییر نگرش مردم نسبت به زباله و تغییر روش آنها برای دفع یا بازیافت زباله است.

اقدامات انجام شده

 

گامهایی بسیار ساده برای حفظ محیط زیست برداشته‌ایم و تمامی اقدامات و فرآیندها با در نظر گرفتن مفاهیم پنجگانه‌ بالا، انجام شده است.

  • 1. سقف نی پوش با حفاظ پلاستیک برای آلاچیق

این طراحی اجازه میدهد تا ضمن بیشترین میزان هماهنگی با معماری محلی، فضایی برای نشستن در هوای آزاد برای مهمانان فراهم شده و فضا نیز از نور طبیعی بهره‌مند باشد. علاوه بر این در مقابل باد نیز مقاوم بوده و هزینه تعمیر و نگهداری پایینی دارد. سقف برای جلوگیری از نشت آب باران و برف با پلاستیک پوشیده شده است.

حصیر نی پوش از هنرمند محلی خریداری و از مواد طبیعی ساخته شده است.

Thatched roof with plastic protection for pavilions
  • 2. پوشش پلاستیکی برای پاییز و زمستان

به دلیل سرمای هوا و تمایل مهمانان به نشستن و معاشرت در فضای باز، بخشی از فضای نشیمن حیاط برای فصل‌های سرد با پردهای پلاستیکی محصور شده است، تا هم فضای آشپزخانه از گزند سرما در امان باشد و هم فضای نشیمن و سرو خوراک از دمای مطبوع تری نسبت به بیرون برخوردار شود و وسایل گرمایشی کمتر روشن شوند. به واسطه این پوشش پلاستیکی صرفه جویی قابل توجهی در مصرف انرژی و در نتیجه تولید کمتر کربن داشته‌ایم.

پرده پلاستیکی به گونه‌ای تعبیه شده است تا به راحتی قابل نصب و جمع کردن باشد و ضمن نگهداری هوا، جلوی ورود نور به فضا را نمیگیرد و در طول روز نیازی به روشن کردن وسایل روشنایی نیست. همچنین  بخش‌های حساس‌تر با نوار پارچه‌ای محفوظ شده اند تا از آسیب دیدگی پلاستیک در مقابل پارگی و کشش محافظت شود. همچنین در صورت آسیب دیدن بخشی از پرده پلاستیکی، نیاز به تعویض یا تعمیر بخش بزرگی نباشد. 

  • 3. پوشش تور برای تابستان

در تابستان، فضای نشیمن حیاط برای جلوگیری از ورود حشرات موذی با یک توری پوشانده شده است. توری ضمن امکان تهویه هوا، جلوی ورود نور به فضا را نمیگیرد و در طول روز، نیازی به روشن کردن وسایل روشنایی نیست. این پرده نیز به گونه‌ای است تا به راحتی قابل نصب و جمع کردن باشد.

  • 4. استفاده از گیاهان در فضای باز و دیوار سبز

وجود درخت و گیاهان متعدد در فضای حیاط و نیز بر روی دیوارهای خانه، که به موجب پوشش شاخ و برگ روی دیوارهای کاه‌گلی به کاهش جذب گرما توسط ساختمان کمک میکند. همچنین وجود دو درخت کهن‌سال در حیاط و کاشت درختان دیگر، سبب مطبوع‌تر شدن هوا در محدوده حیاط شده‌ است.

  • 5. سقف سبز

 

در بالای پشت بام داربستی ایجاد شده و با استفاده از سایه درخت انگور، سقف برخی از اتاق‌ها در تابستان از گزند تابش آفتاب در امان بوده و دمای هوای اتاق‌ها به ویژه در هنگام ظهر مطبوع‌تر میشود.

Green-Roof
  • 6. استفاده از چوب‌های قدیمی

 

در هر جایی که امکانش وجود داشته باشد، از چوب‌ها و در و پنجره‌های قدیمی استفاده کرده‌ایم. چوب‌ها سمباده خورده و روغن زده شده‌اند تا هم ماندگار شده و هم جلوه زیباتری داشته باشند.

  • 7. کفسازی حیاط برای جذب آب

 

برای کف سازی حیاط، در بخش‌هایی آجرهای ختایی بدون سیمان، کار گذاشته شده‌اند تا امکان فرو نشست و جذب آب باران وجود داشته باشد و در شزایط مساعد، در لابلای آنها گیاهانی نیز سبز شود.

  • 8. استفاده از مواد طبیعی برای خوشبو کردن اتاق‌ها

 

برای خوشبو کردن اتاق‌ها از مواد طبیعی مانند گل‌های  محمدی، اسطوخودوس و رزماری خشک کرده که در کیسه‌های پارچه‌ای قرار داده شده‌اند، استفاده میشود. یا گیاهان را به صورت اسماج درست کرده و دود میکنیم.

Using-natural-materials-to-make-the-rooms-smell-good
  • 9. استفاده از ظروف قدیمی

 

برای استفاده بهتر از منابع، بسیاری از ظروف در حال استفاده در خانه برزک، ظروف قدیمی است که بیشتر در انباری‌های دوستان و آشنایان بلا استفاده مانده بود. این ظروف ضمن این که هنوز قابلیت استفاده دارند، برای بسیاری افراد یادآور خاطرات گذشته هستند.

Using-old-dishes
  • 10. استفاده از تمیزکننده‌های طبیعی

در حال حاضر شوینده‌های قوی شیمیایی حذف و به جای آن از محلول طبیعی آب و سرکه و جوش شیرین برای شستشو و تمیز کردن و ضدعفونی کردن سطوح استفاده میشود. سرکه و جوش شیرین هر دو خاصیت جرم‌بری و همچنین ضدعفونی کنندگی دارند. این دو ماده همچنین پایه بسیاری از شوینده‌های شیمیایی نیز هستند.

محلول ۵۰٪ سرکه و آب برای تمیز کردن سطوح و ترکیب سرکه، جوش شیرین و آب برای شستشو و ضدعفونی کردن سرویس‌های بهداشتی مناسب هستند.

Use-of-natural-cleaners
  • 11. تهیه دستمال تمیز کننده از لباس‌های قدیمی و بازیافتی

 

دستمال‌های مورد استفاده برای نظافت و … در خانه برزک، همگی از لباسهای کهنه است و برای این کار از ماده نو استفاده نمیشود.

Making-cleaning-cloth-from-old-and-recycled-clothes
  • 12. ته سیگار

فیلتر سیگار یکی از خطرناک‌ترین زباله‌ها است، که میتواند منابع آب و خاک را به شدت آلوده کند. به همین دلیل تمامی فیلترها را در بطری‌های خالی، جمع‌آوری و نگهداری میکنیم.

در تمامی فضاهای باز اقامتگاه، بر روی میزها و دیوارها، زیرسیگاری گذاشته شده است و از تمامی  مهمانان خواسته میشود تا ته سیگارهایشان را درون آنها بیاندازند. ته سیگارها در بطری نوشابه جمع‌آوری و نگهداری میشوند.

در فضای باز پوسترهایی برای آگاهی رسانی مهمانان نیز نصب شده است.

A-bottle-for-cigarette-butts
  • 13. استفاده از اسکاچ‌های ماندگارتر و با مواد طبیعی

استفاده از اسکاچ‌های بافتنی که هم ماندگارتر هستند و هم تولید خانگی است در مقابل اسکاچ‌هایی که قابلیت بازیافت ندارند، استفاده می شوند. برای جلوگیری از آلودگی، به صورت مداوم در ماشین لباسشویی شستشو میشوند. 

همچنین گیاهانی هم هستند که میتوان از آنها برای این کار استفاده کرد، هر چند ماندگاری کمتری نسبت به اسکاچ‌های بافتنی دارند، اما به صورت کامل بازیافت میشوند.

Use-of-long-lasting-scotches-with-natural-ingredients
  • 14. تهیه مواد خوراکی به صورت فله و از تولید کننده محلی

مواد مصرفی در اقامتگاه به صورت غیر بسته بندی و فله از فروشگاه‌های کوچک محلی خریداری میشوند. همچنین تا حد ممکن مواد خوراکی از تولید کنندگان خانگی و کوچک تهیه میشوند. این کار علاوه بر کاهش اثر کربن، به اقتصاد خانواده‌ها در منطقه کمک میکند.

  • 15. کاشت گیاهان بومی

برای ایجاد فضای سبز در بیرون و داخل اقامتگاه، از گیاهان بومی که با اقلیم منطقه سازگار هستند استفاده شده است. گل محمدی به عنوان شاخص ترین محصول منطقه و درخت شاتوت، دومین محصول عمده برزک در فضاهای بیرونی کاشته شده‌اند. کاشت درختان علاوه بر ایجاد فضای سبز و خنک تر کردن هوا در تابستان، با هدف ایجاد دیواره سبز در کنار دیوار حیاط و خیابان برای کاهش آلودگی صوتی و دود ماشین‌ها انجام شده است.

Planting native plants
  • 16. کاهش مصرف آب 

 برای صرفه جویی در مصرف آب لوله کشی و سفید، تا جای ممکن از آب خاکستری برای آبیاری باغچه‌ها استفاده میشود. آب مصرفی در آشپزخانه جمع‌آوری و برای آبیاری باغچه‌ها استفاده میشود. از آنجا که مواد شوینده شیمیایی قوی برای شستشو استفاده نمیشود، همچنین حواسمان هست تا مقدار کمی شوینده استفاده کنیم، این امر اثر منفی بر گیاهان و نیز نشت به آب‌های زیرزمینی را ندارد.

همچنین برای صرفه جویی، از ماشین ظرفشویی برای شستشوی ظروف استفاده میشود. طبق تحقیقات، ماشین ظرفشویی تا ۸۵٪ نسبت به شستشو با دست در مصرف آب صرفه جویی میکند. برای شستشوی لباس، ملافه و نیز پارچه‌های نظافت، از ماشین لباسشویی استفاده میشود. در هر دو این وسایل، علاوه بر کاهش مصرف آب، از مواد شوینده کمتری نسبت به حجم شستشو استفاده میشود. در ضمن در هر بار مصرف مراقب هستیم تا از حداکثر حجم ماشین استفاده کرده و ماشین پر باشد. از حداقل ممکن قرص یا مایع شوینده نیز استفاده میکنیم تا آلودگی کمتری وارد منابع آبی شود.

آب حاصل از شستشوی ظروف یا سبزیجات و برنج و … در هنگام شستشو در ظرفی جمع آوری شده و با آن باغچه‌ها آبیاری میشود. این آب به دلیل آنکه ماده شوینده بسیار کم و نزدیک به صفر دارد، آلودگی و یا خطری برای گیاهان ندارد. از آنجا که در زمان بازسازی برای جمع‌آوری فاضلاب شستشو تمهیدی اندیشیده نشده است، در حال حاضر مجبور به جمع‌آوری آب به صورت دستی هستیم.

در تمامی سرویس‌های بهداشتی تابلوهایی برای آگاهی رسانی برای نحوه مصرف و توجه به مصرف کمتر آب نصب شده است و از مهمانان خواسته‌ایم که در صورت امکان به مصرف آب توجه داشته باشند.  

علاوه بر این از مهمانان درخواست میکنیم که در صورت امکان ملافه شخصی‌شان را برای کمک به کاهش مصرف آب همراه داشته باشند.

Irrigation-of-gardens-with-gray-water
  • 17. کاهش مصرف برق

برای کاهش مصرف برق، در روشنایی تمامی فضاهای خانه از لامپ‌های LED و در مواردی معدود از لامپ‌ها و مهتابی‌های کم مصرف استفاده شده است. همچنین سعی شده تا از روشنایی بیش از حد فضاها خودداری شود و به همین دلیل امکان استفاده از لامپ‌های با روشنایی کمتر نیز در اتاق‌ها فراهم است. همچنین در تمامی اتاق‌ها تابلوهایی برای آگاهی رسانی و توجه به مصرف درست انرژی نصب شده است و از مهمانان خواسته‌ایم که در هنگام خروج از اتاق، لامپ‌ها را خاموش کنند 

علاوه بر این از آنجا که برای شستن ظروف از ماشین ظرفشویی استفاده میشود، با خاموش کردن ماشین پس از آبکشی اجازه میدهیم ظرفها به صورت طبیعی خشک شوند تا از گرمکن و پنکه ماشین ظرفشویی کمتر استفاده شود. دور خشک کن ماشین لباسشویی را نیز در درجه پایین تر تنظیم کرده ایم تا برق کمتری مصرف شود.

  • 18. کاهش مصرف انرژی

به دلیل آنکه خانه برزک، خانه‌ای قدیمی است، میزان اتلاف انرژی به دلیل قطر زیاد دیوارها بسیار کم است. بنابراین گرمای داخل اتاقها چندان از این طریق هدر نمیرود. اما به دلیل آنکه در و پنجره‌ها قدیمی هستند، از طریق درزهای درها یا پنجره‌ها اتلاف انرژی داریم. در حال حاضر با استفاده از نوارهای درزگیر یا پرده سعی کرده‌ایم مانع تبادل هوا از منافذ موجود شویم.

از آنجا که برزک منطقه‌ای سردسیر است، وسایل سرمایشی در خانه برزک نداریم و به دلیل ساختار سنتی و مناسبی که با توجه به جغرافیای منطقه داریم، خانه‌ها آفتابگیر نیستند و بنابراین در طول روزهای گرم سال نیز دمای مناسبی دارد.

همچنین در تمامی اتاق‌ها تابلوهایی برای آگاهی رسانی و توجه به مصرف درست انرژی نصب شده است. از مهمانان خواسته‌ایم که در هنگام خروج از اتاق، وسایل گرمایشی را بر روی شعله کم قرار دهند تا از اتلاف انرژی جلوگیری شود.

فرآیندها

 

در این بخش گام‌هایی که برای رسیدن به نتایج عملی برداشته‌ایم را بیان میکنیم.

تفکیک زباله و حذف پسماند تر 

 

ابتدا تمامی زباله‌ها به صورت کامل تفکیک و به صورت جداگانه تحویل میشوند:

 

زباله‌های خشک

مواد قابل بازیافت از سایر زباله‌ها جدا میشوند. اگر موادی قابلیت استفاده مجدد داشته باشند، دوباره استفاده میشوند و در غیر اینصورت برای بازیافت، در دسته های زیر تحویل داده میشوند:

 

  •     – زباله‌های خطرناک: مانند باتری، که بسیار به ندرت در اقامتگاه وجود دارند و در موارد محدودی ممکن است مهمانان همراه خود آورده باشند. این دسته به صورت جداگانه تحویل مراکز پسماند خشک در شهرهای بزرگ میشود. در ساعتهای موجود در اقامتگاه یا از باتری‌های نیم کارکرده و یا باتری‌های قابل شارژ استفاده میشود.
  •     – زباله‌های الکترونیکی: این دسته نیز به ندرت در اقامتگاه تولید میشوند، اما در صورتی که به هر دلیلی در اقامتگاه داشته باشیم، تمام این زباله‌ها به طور جداگانه تحویل مراکز پسماند خشک در شهرهای بزرگ میشود.
  •     – کاغذ و پلاستیک: این دسته از زباله‌ها نیز جداگانه در سطل‌های بزرگ جمع‌آوری و به مامور جمع‌آوری در محل تحویل داده میشود.
  •     – فلزات: به ماشین‌های خرید ضایعات فروخته میشود.
  •     – شیشه: ظرفهای شیشه‌ای در صورت سالم بودن، برای نگهداری مواد خوراکی استفاده میشوند. در غیر اینصورت به صورتی که سبب آسیب رساندن نشود، به طور جداگانه تحویل مراکز پسماند خشک در شهرهای بزرگ میشود.
 

زباله‌های بهداشتی

برای جلوگیری از آلوده کردن محیط ، زباله‌های بهداشتی به صورت جداگانه جمع آوری و در سطل‌های شهرداری انداخته میشوند.

 

پسماند تر

دسته نهایی، زباله‌های تر (ارگانیک) هستند. 

یکی از بهترین راه ها برای بازیافت این زباله‌ها تولید کمپوست است.

راهکار دوم، خشک کردن زباله‌ها و تولید خشکاله است.

 

این دو راهکار نیاز به فضای مناسب و دور از دید مهمانان دارد. از آنجا که اقامتگاه خانه برزک در منطقه روستایی قرار دارد، استفاده از مواد غذایی به عنوان خوراک دام و ماکیان راهکاری است که در عین سادگی برای جامعه محلی نیز مفید است. بنابراین راهکار جایگزین بخ جای موارد بالا، استفاده از این پسماند برای خوراک دام است. 

علا.ه بر این، چون برزک، در منطقه ای با آب و هوای سرد و کوهستانی است، برای پوسیدن مواد به طور متوسط ۶ ماه زمان مورد نیاز است. از این رو اقامتگاه به حداقل ۲ چاله کمپوست نسبتا بزرگ نیاز دارد که بتوان به صورت متناوب از آنها استفاده کرد. ولی در اقامتگاه خانه برزک فضای کافی برای داشتن حداقل دو چاله کمپوست و دفن زباله‌ها وجود ندارد، از این رو راهکار دوم، یعنی خشک کردن زباله‌ها و تولید خشکاله است که آن هم به دلیل تردد دائم مهمان‌ها و همچنین نداشتن هوای گرم در بیشتر فصول سال، و همچنین نیاز به فضایی که منظر نامناسبی ایجاد نکند، راهکار اجرایی به نظر نمیرسد.

البته برای این کار باید توجه کرد در صورتی که تمام انواع پسماندهای خوراکی با یکدیگر مخلوط شوند، قابل استفاده نخواهند بود. به عنوان مثال نان یا باید به صورت تازه و یا خشک شده تحویل داده شود، و خیس شدن و مخلوط شدنش با سایر مواد سبب میشود تا دام و ماکیان آن را مصرف نکنند. از این رو در اقامتگاه خانه برزک برای تحویل پسماندهای ارگانیک، ابتدا در دسته‌های زیر تفکیک و هر کدام به صورت جداگانه تحویل داده میشوند:  

1- تفاله چای و قهوه :

 

این دو ماده به صورت جداگانه در ظروفی مخصوص ریخته و آبگیری میشوند، سپس خشک شده و به عنوان خاک باغچه استفاده میشوند.

Tea and coffee grounds
2- پوست تخم مرغ:
 

این ماده نیز در ظرف جداگانه‌ای ریخته میشود تا از آلوده شدن سایر مواد غذایی و بو گرفتن آنها جلوگیری شود. در نهایت پوست‌های تخم مرغ نیز خشک و با خاک ترکیب میشوند. همچنین پوست تخم مرغ را میتوان به صورت کاملا پودر شده، به عنوان ماده مکمل به ماکیان داد.

Eggshell
3- نان:

 

به دلیل آنکه اقامتگاه نمیتواند از نان‌های خرد شده و دست خورده دوباره استفاده کند، به صورت روزانه دورریز نان وجود دارد. نانها نیز در ظرف جداگانه‌ای نگهداری میشوند و برای مصرف خوراک ماکیان و یا سگ‌های گله داده میشوند.

Bread
4- سبزیجات، میوه جات، باقیمانده برنج و …:

 

که بیشترین حجم تولید زباله را در اقامتگاه‌ها و حتی خانه‌ها دارند. اگر چه در اقامتگاه خانه برزک به دلیل آنکه خوراک‌ها به صورت پرسی سرو نمیشوند، میزان دور ریز خوراک بسیار اندک است، اما متاسفانه صفر نیست. این دسته از پسماند، به صورت جداگانه و روزانه یا یک روز در میان، برای مصرف دام به دامدار تحویل داده میشود.

Vegetables, fruits, leftover rice
5- مواد پروتئینی، مانند باقیمانده گوشت و استخوان :

 

این مواد نیز به صورت جداگانه و به عنوان خوراک سگ، به دامدار داده میشود.

 

Proteinaceous material

شما هم می توانید زباله های خشک شده یا زباله تر دو روز آخرتان را برای ما بیاورید.

اگر فکر می کنید خشک کردن زباله کار سختی است، بخصوص اگر در آپارتمان زندگی می‌کنید،

باز استفاده وسایل

بسیاری از وسایل اقامتگاه وسایل دست دومی است که خریداری شده و یا توسط افراد اهدا شده‌اند. در انبار اکثر مردم وسایلی هست که قابل استفاده هستند اما به دلایل گوناگون دیگر در خانه‌ها به کار نمی‌آیند. با اعلام نیاز به افراد، بسیاری از وسایل توسط دوستان و آشنایان به اقامتگاه اهدا شده است.

برای نمونه میتوان به تخت، وسایل خواب، میز و صندلی، پشتی، ماشین لباسشویی و…  اشاره کرد که در حال حاضر در اقامتگاه مورد استفاده هستند. همچنین اکثر ظروف اقامتگاه، ظروف قدیمی است که دیگر در خانه‌ها به دلایل مختلف استفاده نمیشده است.

 

پر کردن قوطیهای صابون و شامپو

در حمام و سرویس‌های بهداشتی ظروفی برای صابون و شامپو قرار داده شده‌اند. صابون مایع و شامپو در بسته‌بندی‌های بزرگ خریداری میشوند و در صورت نیاز پر میشوند، به این ترتیب نیازی به استفاده از بسته‌بندی‌های کوچک و یا دور ریز باقیمانده مواد شوینده نیست.

 

کتابخانه برای اهدای کتاب‌های مهمانان

در تمامی اتاق‌ها، کتاب‌هایی برای خواندن قرار داده شده‌اند. مهمان‌ها میتوانند کتاب‌هایی که نیاز ندارند را برای خواندن به اقامتگاه اهدا کنند. این کتاب‌ها میتواند مورد استفاده اهالی برزک نیز قرار بگیرد.

 

استفاده از ظروف بسته بندی 

به جای استفاده از کیسه فریزرهای یک بار مصرف، ظروف بسته‌بندی خوراکی‌ها، شستشو شده و مجددا برای نگهداری مواد خوراکی در یخچال و فریزر مورد استفاده قرار میگیرد.

 

استفاده از کاغذهای یک رو سفید برای یادداشت و … 

برای تهیه لیست مهمان‌ها، یادداشت و … از دفترهای قدیمی یا کاغذهای یک رو سفید استفاده میشود و تا جای ممکن از کاغذ و یا دفتر نو استفاده نمیشود.

شما هم می توانید کتابهایی که نیاز ندارید را به خانه برزک اهدا کنید. 

ارسال پیام‌هایی برای آگاه‌سازی مهمانان

برای تمام مهمانان و گروه‌هایی که قرار است به اقامتگاه بیایند ، پیش از آمدن، پیام‌هایی برای اطلاع‌رسانی درباره فعالیت‌های محیط زیستی  که در اقامتگاه انجام میشود و نحوه همکاری و همراهی آنها ارسال میشود.

علاوه بر این از مهمانان خواسته میشود که حداقل پسماند تر یک روزشان را بیاورند تا گام کوچکی در کاهش پسماند تر تولیدی روزانه برداشته شود.

همکاری با جامعه محلی و آموزش

 

همکاری و آموزش از جمله ارکان فعالیت‌های اجتماعی و توسعه پایدار است. آموزش کارمندان، مهمانان و نیز جامعه محلی از جمله مهمترین فعالیت‌های ما در خانه برزک است. در این راستا سه گروه از افراد مخاطب ما هستند: 

 

همکاران و فعالان اقامتگاه  

 

اولین گروهی که باید در این همکاری همراه باشند و به آن اعتقاد داشته باشند، همکاران ما در اقامتگاه هستند. این افراد باید آموزش کافی در این زمینه دیده و به آن اعتقاد داشته باشند، در غیر اینصورت فعالیت‌های برنامه ریزی شده به درستی و کامل انجام نمیشود.

از این رو آموزش، لزوم توجه به حفظ محیط زیست و انجام پنجگانه «کاهش مصرف، باز استفاده، بازیافت، کمپوست و بازنگری» همواره یادآوری میشود. 

 

مهمانان

 

گروه دیگر مخاطبان ، مهمانانی هستند که در اقامتگاه تردد دارند.

برای مشارکت دادن این گروه اقدامات زیر انجام میشود: 

  • 1. تشریح فعالیت‌هایی که در اقامتگاه انجام میشود
  • 2. یادآوری نقش مهمانان از طریق اطلاع رسانی، مانند بروشور و …
  • 3. نصب برگه‌های اطلاع رسانی برای اهمیت کاهش مصرف در اتاق‌ها
  • 4. قرار دادن سطلهای تفکیک زباله و …
  • 5. تشویق مهمانان به انجام فعالیتهای کوچک و ساده برای تمرین مانند حذف بخشی از زباله تر مثل تفاله چای و قهوه

 

جامعه محلی

 

گروهی که ممکن است به صورت مستقیم در اقامتگاه نقش نداشته باشند، اما هرگز نباید در فعالیت‌های آموزشی و مشارکتی فراموش شوند، جامعه محلی است. 

برای جلب مشارکت جامعه محلی، راهکارهای زیر به کار گرفته شده است:

  • 1. معرفی فعالیت‌های خانه برزک، از طریق بروشور، تابلو و تشریح حضوری
  • 2. اجرای «روز-هفته پاکسازی» در شهر و پاکسازی هفتگی بخش‌های مختلف شهر
  • 3. تشویق به انجام فعالیت‌های کوچک و ساده مانند حذف بخشی از زباله تر یا استفاده از زباله تر برای خوراک دام و ماکیان 

تمامی حقوق این مستند متعلق به اقامتگاه بومگردی خانه برزک است و هرگونه استفاده با ذکر منبع مجاز و از آن استقبال میشود.

 

اگر دوست داشتید فایل های زیر را دانلود و در اقامتگاه تان استفاده کنید.

من در اینجا تجربه خودم از خشک کردن زباله ارگانیک رو میگم، شاید به شما هم در این کار کمک کنه. تا وقتی شما هم به راه حل مناسب خودتون برای خشک کردن زباله تر برسین. 


من به خیلی ها توصیه می کنم اگر فکر  می کنید خشک کردن همه زباله ها کار سختی است، از تفاله چای و قهوه شروع کنید. این دو غیر از این که خیلی آبدار هستند، در عین حال سریع هم خشک می شون، پس آنها را از دیگر زباله ها جدا کرده و به صورت جداگانه خشک کنید.

مساله دیگر این است که مواد پروتثینی را از کل زباله ها جدا کنید، چون باعث فساد می شوند. 

اگر دور ریز نان هم دارید، جداگانه خشک کنید. مراقب باشید که نان کپک نزند، چون دیگر قابل استفاده نیست. 

سایر زباله ها، مانند پوست میوه و سبزیجات، را به قطعات کوچکتر تقسیم کنید و سپس خشک کنید. 

در آخر این را هم بگویم که من از ظروف پلاستیکی مرغ فروشی ها برای خشک کردن زباله ها استفاده می کنم.

 

ما دوست داریم خاطره خوبی از برزک با خود سوغات ببرید، پس سعی می‌کنیم شرایط خانه را بگیم تا کنار هم لحظات خوبی داشته باشیم:

 

اینجا خانه ما است و در زمانی که مهمان ما هستید ممکن است مهمانان دیگری نیز در خانه حاضر باشند. همسایگان و دوستانمان نیز گاهی به ما سر می‌زنند. حیاط، محل دورهمنشینی و گپ و گفت همه مهمانان است.

 

برای مراعات حال همسایگان و سایر مهمانان، از شلوغی، به ویژه در ساعات دیرهنگام شب، یا صبح زود بپرهیزید.

 

کشیدن قلیان، مصرف نوشیدنی‌های الکلی و مواد مخدر در خانه برزک، مجاز نیست.

 

برای احترام به سایر مهمانان، در فضای داخلی اتاق‌ها سیگار نکشید. در حیاط زیرسیگاری‌هایی قرار دارد که میتوانید ته‌سیگارتان را در آن بیاندازید. ما برای جلوگیری از آلودگی خاک، تمامی ته‌سیگارها را در بطری جمع‌آوری می‌کنیم.

 

ما تلویزیون نداریم! سعی می‌کنیم کنار هم تجربیات و خاطراتمان را به اشتراک بگذاریم و یا بازی کنیم. تعدادی بازی در قفسه بازی‌ها در حیاط قرار دارد که می‌توانید از آنها استفاده کنید. لطفا پس از استفاده آن را در قفسه قرار دهید.

 

با توجه به شرایط حساس فعلی، ضمن عرض پوزش، از شما می‌خواهیم برای ماندگاری فعالیت‌های خانه برزک، با رعایت پوشش در محیط‌های عمومی، به حساسیت‌های اعتقادی و اخلاقی جامعه محلی احترام بگذارید.

 

به دلیل مسائل بهداشتی، ملاحظات قانونی و عمومی، همراه داشتن حیوان خانگی، داخل باکس یا در حیاط امکان پذیر است. با توجه به حساسیت‌ها، خواهشمندیم از پیاده‌روی با حیوان خانگی در داخل برزک پرهیز کنید.

 

برای برپایی آتش، با هماهنگی، از مکان ویژه آن استفاده کنید.

 

در صورت نیاز می‌توانید از یخچال آشپزخانه برای نگهداری مواد غذایی استفاده کنید. برای پخت یا گرم کردن غذا هم با هماهنگی می‌توانید از آشپزخانه استفاده کنید.

 

ما زباله‌ها را تفکیک می‌کنیم. زباله‌های ارگانیک شامل مواد غذایی، برای مصرف خوراک حیوانات به دامداران داده می‌شود. زباله‌های غیر ارگانیک یا باز استفاده شده و یا به بازیافت تحویل می‌شوند. برای همین از شما می‌خواهیم که برای حفاظت از محیط زیست زباله‌های‌ خشک (کاغذ، پلاستیک و شیشه) و تر (مواد غذایی) را جدا کنید.

 

اگر دوست داشتید می‌توانید زباله‌های ترتان را برای ما بیاورید تا برای خوراک دام استفاده شود. اگر زباله‌های ارگانیک را خشک می‌کنید، فقط پوست تخم‌مرغ را جدا خشک کنید، چون ممکن است بوی نامطبوعی داشته باشد. برای جلوگیری از آبدار شدن و تولید بوی نامطبوع از قاطی کردن تفاله چای خیس با دیگر زباله‌ها خودداری کنید. 

 

در طول سال‌ها تلاش کرده‌ایم زباله کمتری تولید کنیم. برای این کار از خرید مواد بسته‌بندی و استفاده از ظروف یکبار مصرف پرهیز داریم. از شما هم می‌خواهیم وقتی به خانه برک می‌آیید از آوردن مواد غذایی با بسته‌بندی‌های یکبار مصرف و یا ظروف یکبار مصرف اجتناب کنید.

 

در اتاق گل محمدی فروشگاه محصولات دستی و محلی دستافرید قرار دارد. اگر دوست داشته باشید، می‌توانید محصولات تولیدی برزک را از فروشندگان محلی تهیه کنید. خرید شما از دستافرید یا فروشندگان محلی، موجب کارآفرینی و ماندگاری صنعتگران خواهد شد.

 

از هر گونه پیشنهادی برای بهبود شرایط خانه و تجربه بهتر شما در اقامت در خانه برزک استقبال می‌کنیم. در صورت مشاهده هرگونه خرابی یا نقص، پیشامد غیرمنتظره یا هر مشکلی در خدمات، آن را با ما در میان بگذارید.

 

برزک شهر امنی است، اما برای آرامش فکری‌تان هنگام خروج از خانه در اتاق‌تان را قفل کنید.

 

اگر به چیزی احتیاج دارید و یا اگر هر سوالی دارید، به ما بگویید. اگر در حیاط و آشپزخانه ما را پیدا نکردید، در اتاق کوه مستقر هستیم.

 

خوراک‌های خانه برزک خوراک‌های منطقه کاشان است و تا جای ممکن از مواد غذایی محلی و تازه تهیه می‌شوند. اگر فقط برای خوراک مهمانمان هستید، بهتر است یک روز زودتر هماهنگ کنید.

 

در هر روز با هماهنگی برای همه مهمان‌ها یک نوع و اگر تعداد زیاد باشد دو نوع خوراک آماده می‌شود.

 

منوی خوراک‌های گیاهی ما منوی متنوعی است، پس اگر گیاهخوار هستید، نگران نباشید.

 

ساعت هر کدام از وعده‌ها با توجه به شرایط همه مهمان‌ها هماهنگ می‌شود، پس اگر ملاحظه خاصی دارین بهمون بگین.

 

ما ساعت ورود و خروج نداریم، کافیه زودتر بهمون بگین، تا بتونیم با مهمونای دیگه شرایط اتاق رو هماهنگ کنیم.

 

 

میخواهم داستان خانه برزک را از چندین سال پیش بگم. از وقتی فقط یه خونه بود و ما بهش میگیم خونه قدیم. همه چیز از همین خونه کوچولو که یه حیاط داره قد یه غربیل شروع شد. خونه‌ای که تو یه کوچه بن‌بست پیچ در پیچ به حال خودش رها شده بود و پس از رفتن عباسقلی گیوه دوز، دیگر درش رو کسی نکوبیده بود و یواش یواش گذر زمان را یارای تحملش نبود. تاق قوسی و خشتی از میان تهی شده بود و گل‌های لابلای تیرهای چوبی را برف‌های سنگین زمستانه شسته بود. شاید اگر چندسالی دیگر گذشته‌ بود و شاید اگر در کوچه بن‌بست گیر نیافتاده بود، امروز خبری از این تنها تاق قوسی خشتی زیبای منطقه کوهستانی کاشان نبود

 

سال ۸۸ بود که عمو اکبر رضوانیان این خونه رو خریداری کرد. مرمت این خانه‌ها در آن سال‌ها یکی داستان است پر آبِ چشم. بازسازی برخی بخش‌ها دوباره و سه‌باره انجام شد. شاید هیجان انگیزترین بخش خانه همون اتاقی هست که بهش «اتاق سرا» می‌گوییم. سرا خودش سه اتاق با فضاهای نیمه مجزا است. اتاقی که در نگاه اول تاق قوسی زیبایش خودنمایی می‌کند و پس از آن نردبانی که به «اتاق چله خانه» در طبقه دوم می‌رود. همین نردبان خودش جاذبه‌ای خاص برای کودکان است و برای ساعت‌ها و بلکه روزها با این نردبان بازی می‌کنند. دیوارهای پهن اتاق سرا، عایق خوبی در برابر گرما و سرما است و «اتاق پستو» با آرامش و سکوتش می‌تواند شما را از هیاهوی دنیا به دور نگه دارد، موبایلتان هم نمی‌تواند این خلوت را برهم بزند. به یاد سهراب یکی از اتاق‌ها با دو در جذاب که به کوچه بن بست باز می‌شوند، با سقفی بلند و نوری که از ابتدای سحرگاهان خودش را به درون می‌کشد، «آبی» نام گرفت. از کنار آبی پله‌هایی بالا بلند بر جلو خان منظرتان است. پیش از آنکه در بگشایید، بر تخت‌گاه ایوان جلوه‌ایست با رخساری که باران و زمزمه است. اینجا می‌توانید باغ و کوه و آسمان را به نظاره بنشینید. خانه مرمت شده اکنون دلبری می‌کند. آرش نورآقایی در دیدارش از برزک، خانه را پسندید و شد دومین عضو این خانه، اما آرش را یارای ماندن در یکجا نبود

 

خانه برای چندسالی منتظر بود تا نفس زندگی دوباره به دمش بدمد. مسعود و لادن، خسته از زندگی تهران و هیاهویش، درش را گشودند

 

هیاهوی زندگی در این خانه کوچک هر هفته می‌پیچید و اتاق بالاخانه به کتابخانه‌ای مجهز شد . شب‌های چله کوچیک زیر کرسی، کتاب خوانده می‌شد و برف می‌بارید. هنگام خواب هم آتشدان چوبی اتاق سرا، گرمایش را بر صورت‌ها می‌دواند. مسعود و لادن برای‌سال‌ها خانه قدیم را رونق دادند و دود آشپزخانه کوچکش را بلند کردند. حالا دیگر خانه عباسقلی روحانی، «خانه روحانی برزک» نامیده می‌شد

 

از پنجره بالاخانه، حیاط خانه جدید و درخت شاتوتش خوب دیده می‌شود. برای سالها نظاره‌گر حیاط و زندگیش بودیم. عمو اسداله کمتر در حیاط اما دیده میشد. پای دار قالی گره می‌نشاند تا این هنر دیرین نفس بکشد. در همیشه باز خانه، عابرین را به درون، به تق تق کوبش شانه بر چله و قل قل سماور اتاق قالیبافون می‌خواند. درست است که عمو اسداله همیشه در پای دار قالی بود اما خبرهای ناب برزک را از عمو اسداله باید می‌شنیدی. او تا واپسین روزها همچنان بافت. گذرش در حیاط کمتر شد و درخت کهنسال شاتوت چشم انتظارتر از همیشه، کسی برایش آبی نمی‌فشاند

 

خانه عمو اسداله کمی بعد از فوتش به مجموعه خانه روحانی برزک افزوده شد، که ما بهش میگیم خانه جدید. این روزها همزمان بود با زمانی که مسعود و لادن دوباره در چاله تهران گرفتار آمده بودند و عزم بازگشت کردند. باز خانه ماند و دو یار دیرینش عمواکبر و آرش. با وجود خانه عمو اسداله حالا یه درخت هم اضافه شد البته بزرگتر از یه چوب کبریت. درخت شاتوت در میان حیاط با عمری بیش از یک قرن، سایه خود را بر کل حیاط گسترانیده است

 

روزی از روزهای خرداد ۹۷، ما دوتن، ترگل و مسعود، در میانه راه‌ شیراز شبی در کاشان و در خانه نقلی بودیم. عمو اکبر دام گسترد و ما هم از خدا خواسته در کمند خانه برزک گرفتار شدیم

 

اتاق قالیبافون عمو اسداله، به یادش «اتاق قالی» نامیده شد. اتاق دیگر با دری به روی درخت شاتوت، «اتاق شاتوت» نام گرفت. اتاقی در بالای پله‌ها، با پنجره‌هایی به خیابان اصلی و با چشم‌انداز کوه، «اتاق کوه» نام گرفت که اکنون مقر ما (ترگل و مسعود) است و از پله‌های چوبیش هیاهو یا آرامش حیاط را می‌نگریم. و یک اتاق دنج و مخفی درست در ورودی خانه، «اتاق گل محمدی» برای گل‌های محمدی برزک

 

شاید حضور پررنگ ما از مهر ۹۷ شروع شد. اولین زمستان سرد برزک خوب به دلمان نشست. هر چند سال ۹۸ نه خوب شروع شد و نه خوب تمام شد و هنوز هم در پریشانی و نااطمینانی از آینده به سر می‌بریم، اما روزهایی خوب و به یادماندنی در خانه برزک بر ما و مهمانانمان گذشته است

 

خانه برزک اکنون غیر از عمو اکبر و مرضیه، آرش، مسعود و ترگل، میزبانی دیگر دارد. صمد (برادر ترگل) امروز اصلی‌ترین فرد حاضر در خانه است و هر روز طرحی نو در می‌افکند

 

ما بر این باوریم که خانه برزک باید آهسته و پیوسته راهش را بیابد. در این راه بسیاری به ما کمک کرده و می‌کنند. از مهمانانی که به خانه ما می‌آیند و ما از آنها و تجربیاتشان می‌شنویم. از برزکی‌هایی که امروز بخش جدایی ناپذیر این خانه هستند و از آنها می‌آموزیم و گاهی تجربه‌هایمان را با آنها به اشتراک می‌گذاریم. هر چند در ابتدای راه هستیم و هنوز در حال ساختن، اما اگر دوباره به خانه ما بیایید، برایتان حرفی جدید داریم

 

اگر به خانه برزک می‌آیید، نرم و آهسته بیایید

 

 

 

 

از اونجایی که من برزکی نیستم از زهرا جهانی پرسیدم؛ یلدا تو بزرک چجوری بوده؟ البته نقل این رسوم از زبان خود زهرا لطف دیگه‌ای داره، ولی اینو بذارین به پای تنبلی من، تو مستند کردن صوتی و تصویری

 

اما حکایت شب یلدا تو برزک

مثل همه جاهای دیگه تو برزک هم کوچک و بزرگ شال و کلاه می‌کنن که برن خونه پدربزرگ و مادربزرگ. دونه‌های سفید برف از آسمون می‌باره، پدر چراغ بادی (فانوس) رو دستش گرفته و راه رو روشن می‌کنه، بچه‌ها هم به دنبال جای پای بزرگترا راه میان و سرما نوک دماغ و گونه‌هاشون رو گل انداخته. هنوز در خونه باز نشده که از لابلای پای بزرگترا خودشون رو زودتر از همه میرسونن به کرسی و تا گردن میرن زیر لحاف. هنوز انگشتاشون توان دست بردن به خوردنی‌های توی مجمع مسی رو نداره

 

برزک سیب داره، اونم رنگ به رنگ، گلابی داره تو اندازه‌های مختلف، آلو، زردآلو و هلو داره به شکلای مختلف. به اینا اضافه کنین میوه‌هایی که مادربزرگ از اول پاییز با «بَند» چیده تا بتونه نخ گُلوشون کنه و از سقف آویزون کنه. ریسه‌های انار، تُرشه، سیب ترش و انگور از سقف میان پایین برای طولانی‌ترین شب سال که قراره با این خوردنی‌ها روسیاهیش بمونه برا ذغال. از گردو، نخودچی، برگه زردآلو و قیسی هم نباید غافل باشیم و البته جوزقند که نمیشه از شیرینیش برای این شب گذشت. اما پای داستان بزرگان، تخمه است؛ «گُل آفتاب» و «کدو». چیک و چیک شکستن تخمه و پدربزرگ صحبتش گُل انداخته، داستان جمع کردن هیزم زمستون از دشت و بار سنگینی که به این سادگی به ده نمی‌رسه، و خواجه خِضر که میاد کمک! داستان عاشقی پدربزرگ و فراق یار در سربازی و

کوچه‌های خالی و تاریک و سرد که از برف پر می‌شن. کرسی گرم و خوردنی‌هایی که کودکان دل از آن نمی‌کنن، سقلمه مادر و چشم غره پدر

 

تو آتیش زیر کرسی، بادیه مسی آبگوشت «گوشت و نخود و لوبیا» می‌جوشه. سهم هر کس یک ملاقه آبِ گوشت و تکه‌ای چربی که درونش سرگردان توی کاسه چینی. عطر دل انگیز و نگاه‌های منتظر، مردان به نوبت گوشت می‌کوبند. هوش از دل همه رفته است که سبد نان محلی می‌رسد. حالا لپ‌های ورم کرده و لقمه‌‌های بزرگتر از دهان

 

طولانی‌ترین شب سال باشد و دوبیتی عاشقانه نباشد؟

سر کوی بلند داشتم درختی

به پایش می نشستم گاهِ وقتی

شمال آمد درخت از ریشه برکند

که من اقبال نداشتم هیچُ وقتی

اگر مردیم بمیریم هر دوتامون

بسازن قبر جفتی از دو تامون

 

شب از نیمه گذشته و چشم‌ها گرم شده. حالا وقت رفتن است اما برف بی امان و کوچه‌های سفید پوش. «کَته» (نوعی پارو)ی پدر بزرگ را باید گرفت تا راه خانه باز شود. دوباره دست و پاهای یخ زده و لپ‌های گل انداخته و دوباره کرسی

 

 

برزک به سبدهایش شهره بوده است. سبدهایی که شمش‌هایش را چوپانان از دشت به همراه می‌آوردند تا مردانی در روستا در هم ببافند، سبدهایی از چوب بادام یا بید. کَزوه برای خشک کردن قیسی یا میوه‌ها، چارقال که سبد زیبایی است و بیشتر برای گذاشتن گُنداله رنگ به کار می‌رفته است، زنبیل که برای چیدن و حمل میوه استفاده می‌کرده‌اند، چَرگه که سبدهای بزرگی برای جابجایی علوفه حیوان بوده است، گُمبی برای نگهداری میوه‌های مصرفی در کنار اتاق برای آنکه از دست موش و دیگر جانوران در امان باشد و کُدینه زنبور عسل

 

هنوز صدای کوبش شانه‌ها در کارگاه‌های قالی‌بافی شنیده می‌شود، کارگاه‌هایی که به مزد یا به قرض یا به ثوابش در آن می‌بافند. زنان و مردان هنرمند گل‌های شاه عباسی پیچان و رقصان را در بوم قالی کاشان می‌نشانند. جلوه رنگ و نقش که در قاب حاش باریک و حاش پهن قالی محصور شده است و خانه‌هایی که هر روز از این نقش‌ها خالی‌تر می‌شوند

 

تنها بافنده گلیم برزک هم دار گلیم‌های دورنگ سیاه و سفید را به آن امید که جوانی هنرش را برای آیندگان به سوغات ببرد، برپا می‌دارد. از دیگر هنرهای این دیار چادرشب بافی و گیوه دوزی بوده که امروز خاطره‌اش در اذهان مانده است

 

از سوغات‌های دیگر این دیار جوز قند است که پوشه زردآلو، قیسی یا اَلگ را با شکر مخلوط کرده و در میان انجیر، گلابی یا زردآلو می‌نهند و هر یک با قالبی فراخور شکل می‌گیرد. آفتاب کم‌توان پاییز بر سینی‌های پر شده می‌تابد تا دل‌مشغولی شب‌های زمستان را آماده کند

 

پوشه: هسته‌های نیم شده زردآلو یا اَلگ که تلخیش را می‌گیرند و خرد می‌کنند

اَلگ: نوعی از هلو

در برزک انواع مختلفی از سیب پرورش می‌یابد، سیب گلاب، مَوالی، سفید، ‌شکره، تُرشاله

در برزک انواع مختلفی از گلابی پرورش می‌یابد، گُنجونی، اَمرود، گلابی، تُرشه، حُسینی

 

 

گویش مردم برزک مانند بسیاری از شهرها و آبادی­های منطقۀ کاشان، بازمانده از زبان پهلوی است که خود بر جای مانده از زبان ایران اشکانی و هخامنشی است. این زبان که به زبان راجی معروف است، در حال حاضر توسط عده‌ای از مردم تکلم می‌شود

 

منبع: آثار، اسناد و کتیبه‌های تاریخی برزک، محمد مشهدی نوش آبادی، پژوهش نامه کاشان، شماره یکم، ۱۳۹۱، ص ۳۱-۵۹

 

 

زندگی مردم شهر و آداب و رسوم‌شان با اعتقادات مذهبی گره خورده است. مراسم مختلفی در ماه محرم برگزار می‌شود. عصر روز ششم محرم، سفره برکت، از محصولات خشکبار درختی مانند گردو، بادام، فندق، برگه زردآلو، برگه قیسی، برگه اَلگ، پوش خوشه در مسجد محله‌ مصلی پهن می‌شود که پس از روضه خوانی بین مردم پخش می‌شود. در شب تاسوعا نانی می‌پزند که که به آن نان عباسعلی گفته می‌شود. نانی که آردش با شیر خمیر می‌شود و رویش دانه‌های مختلفی مانند سیاه‌دانه یا تخم خرفه می‌ریزند

 

در روزهای تاسوعا و عاشورا و ۲۱‌ام رمضان، نخل تاریخی شهر بر دوش مردان از مسجد جامع به زیارت برده می‌شود. نخلی که به صورت موروثی هر پایه‌اش به یک خانواده تعلق دارد. در کنار نخل،‌ علم‌هایی که با چوب درست شده‌اند و پارچه‌های نذر شده به آن بسته شده‌اند حمل می‌شود

 

یکی دیگر از رسم‌های برزک، آوازخوانی بچه‌ّها در شب نیمه رمضان است که برای نیازمندان پول یا خوردنی جمع می‌کردند، می‌خوانند

 

امشب شب نیمه است که ما مهمانیم، هاها

بر ما حرجی نیست که طفلانیم، هاها

تنباکو رو گل نم کن، هاها

آتش بر سرش جمع کن، هاها

تا ما بکشیم دودی، هاها

آواره شویم زودی، هاها

بعد ۷ آیه اول سوره شمس رو می‌خونن و در پایان هر آیه هاها

مشهدیش کن، آمین

کربلاییش کن، آمین

 

هر چند برزک از نزولات آسمانی کم بهره نیست، ولی به زمان کم آبی و به ویژه در تابستان آش باران نذر آسمان می‌کردند و در باغ می‌پخته‌اند

 

اما پر طمطراق‌ترین مراسم برزک، عروسیشان بوده که چندین روز به طول می‌انجامیده است. قبل عروسی، یک زن و یک مرد از طرف عروس و یک زن و یک مرد از طرف داماد برای دعوت به خانه‌ها سر می‌زده‌اند و «طلبون» عروسی می‌کرده‌اند. گاهی لازم بوده تا چندین بار برای طلبون به در برخی خانه‌های بروند تا به شرکت در عروسی راضی شوند. روز قبل از عروسی، خرید بازار بوده و هر یک از طرفین برای عروس یا داماد لباس و کفش و چیزهای دیگر می‌خریده‌اند

 

روز عروسی خانواده داماد خرید‌ها را طبق بر سر تا خانه عروس می‌برده‌اند. گاه تا ۱۵ طبق برای عروس هدیه برده می‌شده. یکی از این طبق‌ها حنای عروس بوده است. خانواده عروس با اسفند به استقبال آمده و مهمانان با شیرینی و ناهار پذیرایی می‌شده‌اند. عصر همان روز عروس به حمام برده می‌شده و در این مدت در سربینه حمام بساط ساز و پایکوبی برقرار می‌شده است. حنای سر عروس تا زمانی که حناشورون داده نشود، شسته نمی‌شود. به هنگام بیرون آمدن هم باید ماد داماد به عروس تو کفشی بدهد تا عروس پای در کفش کند. قبل از تاریکی عروس را با دایره و تمبک به خانه داماد میبرند. داماد و پدر داماد برای استقبال می‌آیند و عروس تا پانداز نگیرد در خانه داماد وارد نمی‌شود. به رسم حیوانی قربانی شده و همه مهمانان وارد خانه داماد می‌شوند که مراسم شادی تا پس از شام و پاسی از شام ادامه دارد

 

دو روز پس از عروسی «داماد برون» است که داماد به خانه عروس می‌رود و هدایا از طرف خانواده عروس به وی داده می‌شود. روز که «جاخالِگی» نام دارد، مهمانی در خانه عروس برپاست که پس از پذیرایی یکی از بزرگترها با یک بشقاب دور می‌گردد و هدایا را جمع‌می کند. این هدایا را خانوادهع عروس در دستمالی پیچیده و پس از آنکه عروس همان شب به خانه خودش آمد به وی می‌دهند

 

 

امروز کمتر کسی را می‌بینی که پوشاک سنتی بر تن داشته باشد، اما به همت مدیر موزه مردمشناسی برزک این پوشاک اکنون احیا شده و برای برخی مراسم استفاده می‌شود

 

لباس مردان شامل تنبانی راسته با دمپای گشاد از جنس دویت یا تترون به همراه پیراهنی عمدتا سفید از جنس پنبه که یقه‌اش روی شانه با دکمه‌ای بسته می‌شده است. روی این پیراهن قبایی بلند از جنس کرباس به رنگ مشکی یا آبی کمرنگ می پوشند. کلاه نمدی تکمیل کننده پوشش مردان برزکی بوده است

 

زنان لباس‌هایی رنگارنگ داشته‌اند، دامن‌هایشان دو تکه بوده، دامن زیرین که مُدام نام دارد، دامنی بلند و چیندار به رنگ مشکی یا گلدار بوده و رویش شلیته‌ای با رنگ متفاوت می‌پوشیده‌اند. پیراهن زنان که روی دامن قرار می‌گیرد، گلدار با زمینه سفید بوده است و یک جلزقه بیشتر از جنس مخمل و به رنگ قرمز، سبز یا آبی مزین به یراق طلایی تکمیل کننده لباس است. پوشش سر هم چارقدی سفیدرنگ که زیر گلو بسته می‌شده است. هنگام کار هم پارچه‌ای چادر شب به کمر می‌بسته‌اند. چادری که برای بستن بچه به پشت هم به کار می‌رفته است

 

 

خانه تاریخی قادری در دو طبقه با حیاطی دراز و باریك از شمال به جنوب موزه مردمشناسی برزک را در خود جای داده است. موزه‌ای که بیشتر اشیایش توسط مردم اهدا شده و معرف فرهنگ و نحوه زندگی و کار ساکنینش بوده است. در این موزه از در و سردر تاریخی مسجد جامع از قرن هفتم ه.ق، قرآن دستنویس صفوی، ‌کتیبه‌های چوبی سقف مسجد جامع منقش به آیات خوشنویسی شده قرآن و نقاشی، سکه‌های قاجاری، قباله‌های دستنویس خرید و فروش و ازدواج، تا ابزار و ادوات کشاورزی، وسایل خانه، پوشاک و انواع مشاغل یافت می‌شود. به همت مدیر موزه آموزش هنرهای سنتی مانند قالی بافی، گلیم بافی نیز در این مکان برگزار می‌شود

 

محله‌ها

 

:برزک هفت محله دارد

 

 محله سَرگاوَل: سرگاول می‌نامندش چون در گذشته محل چرای گاوها بوده است در چمنزارانش

 

 محله درب مسجد جامع: این محله در پای تپه قلعه، از جمله قدیمی‌ترین محلات برزک است و نشانش مسجد جامع که سردر و درب قدیمش در موزه جای گرفته‌اند

 

 محله درب زیارت: این محله به یمن قرار گرفتن در نزدیک زیارت سراج‌الدین بن موسی‌بن جعفر، به این نام خوانده می‌شود. امامزاده‌ای که واجب‌التعظیم است

 

 محله مصلی: در این محله نمازگاه برزک قرار دارد که نمازهای جماعت بزرگ مثل نماز عیدین را در آن برپا می‌دارند

 

 محله سرِدُل: این محله در کنار محله مصلی، از برای چاه آبش که محل آب کشیدن برزک بوده، به این نام خوانده می‌شود

 

 محله کارگاه: عمده کارگاه‌های شهر در این محل قرار گرفته بوده کارگاه‌های عصارخونه، گلیم بافی و غیره

 

 محله باغِسّو (باغستان): آخرین و مرتفع‌ترین محله برزک است که باغ‌های برزک در آن قرار دارد

 

تهیه شده با همکاری زهرا جهانی

تاریخ برزک

 

به استناد نکات فرهنگی و همچنین آثار بر جای مانده از دورۀ ساسانی در تپه قلعه در داخل بافت مسکونی قدیمی برزک و نیز تپه قلعۀ ترشک در شمال شرقی برزک، می‌توان گفت سابقۀ سکونت در این منطقه به دوره پیش از اسلام و حداقل به دوره ساسانیان باز می‌گردد

 

این منطقه در دوران اسلامی نیز از رونق زیادی برخوردار بوده است. وقف­نامه­‌ها و کتیبه‌­های تاریخی متعدد در دوران سلجوقی و به ویژه ایلخانی نشان این مدعا است. از این دوران، اسناد بسیار مهمی که هر یک در نوع خود بی‌نظیر هستند، بر جای مانده است، از جمله سند مربوط به حفر قنات لاهلالون که یکی از چهار قنات شهر برزک است و سند مربوط به ساخت مسجد جامع در سال 705 هجری است که دولنگه در باقیمانده آن نشان از شکوهش دارد

 

کتیبه­‌های متعدد، اسناد تاریخی از دوران صفوی، زندیه و قاجاری از برزک در دست است. از جمله به استناد ده سنگ قبر نفیس از دوره صفوی، در زیارتگاه سید سراج­الدین، که ادعا می‌شود از آثار به جای مانده از این دوران است

 

منبع: آثار، اسناد و کتیبه‌های تاریخی برزک، محمد مشهدی نوش آبادی، پژوهش نامه کاشان، شماره یکم، ۱۳۹۱، ص ۳۱-۵۹